Królowa jesieni: DYNIA – właściwości odżywcze i zdrowotne
Dynia – ikona jesiennej słoty. Mi kojarzy się z dyniową drożdżówką, chlebkiem dyniowym z rodzynkami i orzechami, pieczoną pikantną dynią z tofu i sezamem, dyniowym brownie i, oczywiście, z rozgrzewającą zupą krem 😀 To są potrawy, które robię co roku (i moje jedyne światełko w mroźnej zmianie pór roku z ciepłej na zimną :P).
W staropolskich przepisach dynia zastępowała jajka w wypiekach drożdżowych i stanowiła główny składnik zupy dyniowo-mlecznej.
W kulturze zachodniej panuje na nią prawdziwy szał! Jest dodatkiem do wszystkiego: placuszków, ciast, naleśników, na jej postawie robione są syropy do kawy! Natomiast mieszanka przypraw do ciasta dyniowego wykorzystywana jest w produktach typowo domowego użycia, jak świeczki i zapachy do kominków, w kosmetykach, kremach. Tak naprawdę, to wszystko o tej porze roku jest tam „pumpkin” albo „pumpkin spice”.
Miąższ dyni – im bardziej pomarańczowy i intensywny, tym więcej w nim składników odżywczych. Jest bogaty w karotenoidy (beta-karoten i luteinę), które nie tylko wpływają na piękny koloryt skóry, ale i regulację wzroku, działają regenerująco na śluzówkę układu pokarmowego i wątrobę oraz są prekursorem witaminy A (beta-karoten) – bardzo silnego przeciwutleniacza. Ponadto miąższ zawiera dużo witaminy C, która poza wspomaganiem naszej odporności i uelastycznianiem naczyń krwionośnych oraz właściwościami przeciwnowotworowymi, jest niezbędna do prawidłowego wchłaniania żelaza (zwłaszcza na to muszą zwrócić uwagę osoby vege). Dynia działa moczopędnie i tonizująco na ciało oraz jest świetnym źródłem pektyn.
Co to są te magiczne pektyny? To nic innego, jak błonnik rozpuszczalny w wodzie. Kojarzysz to uczucie lepkich dłoni, które ciężko domyć po obieraniu dyni? To właśnie pektyny 🙂 Stanowią około 1,5% miąższu dyni.
Mają one szereg wspaniałych dla nas właściwości:
- działają jako przeciwutleniacz, czyli chronią przed nowotworami, chorobami cywilizacyjnymi i starzeniem się organizmu,
- przeciwdziałają wysokiemu ciśnieniu krwi,
- wspomagają układ odpornościowy,
- działają jako prebiotyk, czyli pożywka dla niesamowicie ważnych bakterii zasiedlających nasze jelita,
- obniżają i regulują poziom cukru we krwi,
- obniżają i regulują poziom „złego” cholesterolu LDL,
- regulują wchłanianie toksyn z pożywienia,
- wspomagają transport i wchłanianie witaminy C, karotenoidów i innych związków,
- działają moczopędnie i tonizująco,
- regulują apetyt – dają większe odczucie sytości.
Pektyny mają właściwości emulgujące i zagęszczające, dlatego dynia sprawdza się świetnie jako zamiennik jajka, zagęszczacz w przetworach, czy element nadający kremowości zupie.
3 łyżki domowo zrobionego puree dyniowego to zamiennik 1 jajka.
Pestki dyni są również warte uwagi, szczególnie ze względu na wartość odżywczą i bardziej skoncentrowane ilości składników bioaktywnych:
- składają się w około 19% z białka,
- zawierają około 19% tłuszczu (omega-3 i omega-6) – warto do swojej diety włączyć źródła kwasów tłuszczowych omega-3 (len i olej lniany, orzechy włoskie, nasiona chia, konopie), bo dynia ma przeważające ilości kwasów omega-6, które, mimo korzystnych właściwości, w nadmiernych ilościach mogą działać prozapalnie!,
- są źródłem tokoferoli – prekursora witaminy E,
- zawierają dużo fosforu i mogą być stosowane w prewencji powstawania kamieni nerkowych,
- w Chinach są uważane za środek na depresję, ze względu na sporą zawartość tryptofanu – aminokwasu, który jest prekursorem serotoniny, czyli „hormonu szczęścia”,
- dzięki dużej zawartości kukurbitacyn działają odrobaczająco i przeciwpasożytniczo (najskuteczniejsze są świeżo wyłuskane), były również tradycyjnym „lekiem” na tasiemca,
- u mężczyzn pestki dyni mogą redukować hormonalne zmiany w prostacie, dzięki czemu zmniejszają prawdopodobieństwo występowania raka prostaty,
- olej z pestek dyni działa rozkurczowo przy skurczach pęcherza (występujących np. przy zapaleniach pęcherza),
- dawne źródła podają, że olej z pestek dyni ma duży potencjał w leczeniu rzeżączki.
Biologicznie aktywne substancje obecne w dyni, to: polisacharydy, kwas para-aminobenzoesowy, peptydy, sterole, flawonoidy, taniny, fenole i saponiny.
Wykorzystanie dyni w leczeniu cukrzycy typu 2 jest bardzo obiecujące, ponieważ składniki bioaktywne i pektyny regulują poziom cukru we krwi, regenerują trzustkę, hamują nadmierny apetyt i uwrażliwiają tkanki na insulinę (im wrażliwsze tkanki, tym mniej insuliny trzustka musi wydzielać i tym skuteczniej zarządza cukrem we krwi). Badania wykazały, że najbardziej skuteczne jest picie surowego soku, tak jak to było stosowane w medycynie ludowej.
Według ayurwedy dynia ma naturę termiczną ochładzającą, dlatego warto ją przygotowywać z rozgrzewającymi przyprawami, np. cynamonem, chilli, czarnym pieprzem, kardamonem i innymi przyprawami korzennymi. Dynia pomaga w stanach związanych z nadmiernym gromadzeniem wilgoci w organizmie, czyli w biegunkach, obrzękach, egzemie, zastojach śluzu – pomaga usuwać śluz z gardła i płuc, wspomaga też leczenie astmy. Korzystnie wpływa na trzustkę.
Jakie są Twoje ulubione sposoby na Jesienną Królową?
Piśmiennictwo:
- Pitchford P. Odżywianie dla zdrowia. Galaktyka. Łódź, 2010.
- Mahmoodpoor, A., Medghalchi, M., Nazemiyeh, H., Asgharian, P., Shadvar, K., & Hamishehkar, H. (2018). Effect of Cucurbita Maxima on Control of Blood Glucose in Diabetic Critically Ill Patients. Advanced Pharmaceutical Bulletin, 8(2), 347–351. http://doi.org/10.15171/apb.2018.040
- Bardaa, S., Ben Halima, N., Aloui, F., Ben Mansour, R., Jabeur, H., Bouaziz, M., & Sahnoun, Z. (2016). Oil from pumpkin (Cucurbita pepo L.) seeds: evaluation of its functional properties on wound healing in rats. Lipids in Health and Disease, 15, 73. http://doi.org/10.1186/s12944-016-0237-0
- Torkowa A.A., Lisitskaya K.V., Filimonov I.S., Glazunova O.A., i in. (2018) Physicochemical and functional properties of Cucurbita maxima pumpkin pectin and commercial citrus and apple pectins: A comparative evaluation. PLOS one, 20.09.2018 https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0204261
- Dhiman K.A., Attri S. i in. (2009) Functional consistent and processing of pumpkin: A review. Journal of Food Science and Technology. https://www.researchgate.net/profile/Anju_Dhiman3/publication/281316152_Functional_constituents_and_processing_of_pumpkin_A_review/links/598d7d4faca272e57ad583b1/Functional-constituents-and-processing-of-pumpkin-A-review.pdf
